Światowy Dzień Rzek
Czterdzieści lat temu Marc Agelo młody pracownik Uniwersytetu British Columbia skrzyknął kilku swoich przyjaciół i spłynęli rzeką Thomson w Kanadzie, by uprzątnąć śmieci. Nie było to wcale łatwe, śmiecenie ma długą tradycję, rzeki już wtedy były traktowane jak składowiska odpadów. Stąd, we wspomnieniach ekipy Marca Angelo pojawiają się informacje nie tylko o zwykłych śmieciach, ale o gruzie, żelastwie, a nawet wrakach samochodów. Akcję wspierał finansowo Wydział Rekreacji prowincji Kolumbia Brytyjska. Po udanej akcji grupa zdecydowała, by powtórzyć działanie w kolejnym roku i namówić więcej ludzi do sprzątania rzek. Obchody dnia rzeki stały się wkrótce popularne nie tylko w tej prowincji. Ale dopiero w 2002 roku minister Dziedzictwa Kanady podpisała proklamację, by druga niedziela czerwca była obchodzona w całym kraju jako Dzień Rzek.
Mark Angelo nie dawał za wygraną i starał się zainteresować obchodami społeczność międzynarodową. Udało się to z okazji proklamowania przez ONZ dekady Woda dla Życia. W roku 2005 Organizacja Narodów Zjednoczonych ustaliła, że światowy Dzień Rzek będzie obchodzony zawsze w czwarta niedzielę września. W tym roku ten dzień wypada 26 września.
Jak świat będzie obchodzi ten dzień?
Od tego czasu obchody Święta Rzek odbywają się w wielu krajach. Szacuje się, że w tym roku obchodzić ten dzień będą miliony ludzi w ponad stu krajach, na sześciu kontynentach. Jak? Jak się da, według tego co komu gra w duszy, co może zaoferować. W Wikipedii o obchodach w Kanadzie napisano: od Yukonu do Wyspy Księcia Edwarda organizowane są pikniki, spływy kajakowe, dzielenie się informacjami o rzekach, plenery artystyczne oraz spacery lub wycieczki rowerowe wzdłuż rzek. Ale temat zawsze jest jeden – zdrowa rzeka.
Akcje są organizowane niemal na wszystkich kontynentach. Na przykład, w Fort Wayne w stanie Indiana (USA) organizacja Przyjaciele Rzek (Friends of the Rivers) organizuje obchody Światowego Dnia Rzek w Prominade Park, które obejmują: wycieczkę drezyną wzdłuż lokalnego muralu nad rzeką, wiele zajęć praktycznych i artystycznych, wydarzenie „sprawdź swoją spostrzegawczość na rzece” oraz wiele imprez muzycznych. W południowo-wschodniej części Londynu, w galerii Art Hub odbędzie wystawa, na której młodzi artyści zaprezentują swoje prace poświęcone „kojącym strumieniom”. Ich inspiracją jest strumień Deptford Creek – element miejskiego, industrialnego krajobrazu, który jednocześnie charakteryzuje się ogromną, jak na miejskie zlewnie, bioróżnorodnością (https://www.creeksidecentre.org.uk/about/).
W dolnym biegu Tamizy odbędą się natomiast regaty organizowane przez Richmond Canoe Club Race, a Thames Festival Trust zorganizuje wystawę sztuk graficznych i poezji poświęconych związkom między rzeką, morzem i ludzkością.
W wielu krajach aktywność tego dnia ma charakter wieloinstytucjonalny – w obchody Święta Rzek włączają się uczelnie, jednostki samorządu terytorialnego, organizacje pozarządowe i administracja państwowa. W Nigerii na Uniwersytecie w Abrace tego dnia zainaugurowana zostanie działalność Instytutu Zlewni Rzeki Ethiope. Odbędą się też zawody pływackie dla młodzieży, konkurs na esej dla szkół średnich, zawody wędkarskie, sprzątanie brzegów, a całość zwieńczy podpisanie Globalnego Porozumienia Interesariuszy Rzeki Ethiope oraz sympozjum na temat tej rzeki. W obchody włącza się też nigeryjskie Ministerstwo Zasobów Wodnych organizujące różne wydarzenia w górnym biegu rzeki Benue. W innej części świata, w Bangladeszu, główne obchody organizowane są wspólnie przez Fundację Rzeki Bangladeszu (zrzeszającą 20 organizacji) i Ministerstwo Zasobów Wodnych w Dakce. Wydarzeń będzie bez liku – począwszy od sympozjum rzecznego, poprzez spływ łodziami, konkursy plastyczne dla młodzieży oraz przedstawienia teatralne i taneczne tematycznie związane z rzekami. A nie są to wszystkie działania.
Poza akcjami takimi, jak sprzątanie brzegów i koryt rzek, konkursy, sympozja i zawody sportowe na Światowy Dzień Rzek przewidziano premiery wielu książek poświęconych rzekom.
Jedna z nich – ważna, bo autorstwa inicjatora tego dnia, czyli Marca Angelo jest zatytułowana „Mały strumyk, który mógł – historia strumyka, który ożył” (oryginalny tytuł: The Little Stream that Could; the story of a stream that came back to life). Inna ważna książka jest adresowana do dorosłych, napisana przez Erica Taylora profesora z Wydziału Zoologii Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej w Vancouver nosi tytuł „Rzeki płyną przez nas; Naturalna i ludzka historia wielkich rzek Ameryki Północnej” (oryginalny tytuł: „Rivers Run Through Us: A Natural and Human History of Great Rivers of North America”).
Dla nikogo nie będzie pewnie dziwne, że wstęp do tej książki napisał też Marc Angelo – kolega z Uniwersytetu. W największym skrócie książka jest próbą opisu, jaki wpływ miało dziesięć największych rzek Ameryki na rozwój lokalnych społeczności i szerzej – cywilizacji tego regionu.
Więcej informacji o obchodach na świecie można znaleźć tutaj.
Co będzie się działo w Polsce?
W Polsce na razie nie widać zbyt wielu wydarzeń. Są teksty na temat światowego dnia i informacje o rzekach w Polsce z poprzednich lat, które warto przeczytać. Na stronach Wód Polskich można znaleźć tekst z obchodów w 2019 roku na temat rzek i wyzwań, jakie przed tą instytucją stoją w kontekście rzek (link do tekstu) .
Z kolei Koalicja Ratujmy Rzeki w tekście z 2020 roku pokazuje co mogą każdemu z nas dać czyste i naturalne rzeki: w czym pomagają, co oferują – jaki tworzą świat. Link do tekstu.
Jedyna informacja o obchodach w Polsce, jaką znaleźliśmy w Internecie dotyczy gminy Wołów, gdzie w sobotę i w niedzielę 25 i 26 września, w miejscowościach Chobienia i Lubiąż odbędą się obchody Światowego Dnia Rzek pod patronatem Burmistrza gminy i Koalicji Ratujmy Rzeki. Wybór miejsca obchodów ma swój podtekst – to właśnie w tej gminie na długim odcinku siedmiu kilometrów, dzięki wysiłkom WWF udało się odsunąć od Odry wał powodziowy. W ten sposób rzeka zyskała o kilkaset hektarów więcej terenów zalewowych, co zmniejsza ryzyko powodziowe w okolicznych miejscowościach.
W ramach obchodów przewidziano spacery po odrzańskich łęgach z przyrodnikiem, słuchanie podcastów o rzekach i koncert Michała Zygmunta w kościele Cystersów. Ważnym wydarzeniem będą też warsztaty organizowane przez Siostry Rzeki i happening, podczas którego zostanie zaprezentowana nowa kolekcja spódnic wyszytych przez artystki z kolektywu Siostry Rzeki. Kolekcja została zaprojektowana przez Cecylię Malik i Marunę – Gosię Grodzką. Szczegółowy program obchodów można znaleźć na stronach gminy Wołów – link do programu.
W ramach projektu EKOKALENDARZ z okazji Święta Rzek oferowane są materiały edukacyjne. Pakiet materiałów obejmuje: quiz „Kto żyje w dolinie rzeki?”, ćwiczenia plastyczne – które opisują jak wykonać żabki z kartonu lub kamyków, przepis „krok po kroku” jak zbudować filtr do wody i instrukcję obserwacji rzeki w terenie.
Z pewnością wydarzeń z okazji Światowego Dnia Rzek jest więcej, ale może dopiero zostaną ogłoszone, albo nie udało nam się informacji o nich znaleźć w Internecie. Jeśli ktoś z czytelników wie o innych formach aktywności, czy to instytucji publicznych, czy NGO prosimy o wpisywanie w komentarzach.
Roman Konieczny
Małgorzata Siudak
Wisłoka bez barier 
