Opis projektu

Tytuł projektu: Likwidacja barier migracyjnych dla organizmów wodnych na rzece Wisłoce i jej dopływach – Ropie oraz Jasiołce

Cel projektu

Celem projektu jest przywrócenie możliwości swobodnej wędrówki rybom i innym organizmom wodnym w dół i w górę rzeki Wisłoki i jej dopływów, przy jednoczesnym utrzymaniu stabilności ujęć wody i innych elementów infrastruktury. Celem strategicznym projektu jest natomiast poprawa stanu ekologicznego wód Wisłoki – zgodnie z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej. Należy to do statutowych zadań Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie i jest elementem Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Górnej Wisły.

Geneza projektu

Jedną z cech naturalnego środowiska rzecznego jest drożność cieku, czyli brak barier uniemożliwiających wędrówkę ryb i organizmów wodnych. Ryby w poszczególnych sezonach roku i okresach życia przemieszczają się wzdłuż rzeki w poszukiwaniu pokarmu, odpowiednich kryjówek oraz miejsc na tarło. Przegrodzenie rzeki jazem lub inną sztuczną przegrodą zakłóca te procesy, co wpływa niekorzystnie na liczebność i kondycję ryb, a w skrajnych przypadkach, gdy odcięty zostanie dostęp do tarlisk położonych powyżej, może prowadzić do wyginięcia całych populacji.

Budowa piętrzących budowli hydrotechnicznych oraz prace regulacyjne prowadzone w korytach w drugiej połowie XX wieku doprowadziły do zaniku specyficznych siedlisk niezbędnych do odbycia tarła, inkubacji ikry, podchowu narybku, a także żerowisk i zimowisk osobników dorosłych. W efekcie doszło do wyginięcia jesiotra, łososia, troci i certy, a populacje innych gatunków ryb wymagających krótszych, jednośrodowiskowych wędrówek zostały silnie przetrzebione. Z tego powodu konieczne jest udrożnienie cieków, co w praktyce oznacza konieczność likwidacji lub modernizacji stopni wodnych w taki sposób, by nie stanowiły bariery dla organizmów wodnych.

Podstawowe założenia

Prace projektowe poprzedziła dokładna inwentaryzacja zabudowy hydrotechnicznej oraz konsultacje takich rozwiązań technicznych, które zapewniają likwidację barier migracyjnych dla organizmów wodnych przy zachowaniu dotychczasowych funkcji modernizowanych obiektów. Przyjęto rozwiązania „bliskie naturze” naśladujące warunki, jakie panują w naturalnej rzece. Zapewniają one pełną ekologiczną ciągłość rzeki tj. nieprzerwany przepływ wody, stałą możliwość transportu osadów dennych oraz gwarantują dwukierunkową, w górę i w dół rzeki, wędrówkę organizmów wodnych.

W projektach uwzględniono wymagania migracyjne różnych gatunków ryb obejmujące: rozmiary, prędkości pływania, typowe zachowania, terminy wędrówek. Założono, że rozwiązania techniczne mają zapewnić optymalne warunki migracji, a mianowicie:

-możliwość szybkiego bezpiecznego pokonania barier (maksymalnie do kilku godzin) przez wszystkie podejmujące wędrówki stadia rozwojowe organizmów wodnych (ichtiofauny) występujących w rzekach i potokach w granicach przepływu operacyjnego urządzenia, tj. z zakresu przepływów od najniższych (NNQ – najniższy z najniższych obserwowanych) do dość wysokich, bo równych dwu i pół krotności przepływu średniego (SSQ – przepływ średni liczony dla wielolecia);

-zapewnienie minimalnych głębokości dla różnych gatunków ryb w basenach przepławek, od 0,4 m (pstrąg potokowy) do 1 m (jesiotr) przy przepływach najniższych (NNQ);

-zapewnienie minimalnych głębokości tranzytowych w szczelinach, przelewach oraz przesmykach projektowanych urządzeń, od 0,2 m (pstrąg potokowy) do 0,3 m (brzana, leszcz, okoń, szczupak, łosoś, troć) przy przepływach najniższych (NNQ).

Planowane działania

Cel projektu zostanie osiągnięty poprzez budowę lub modernizację siedmiu przepławek (urządzeń służących migracji ryb) przy istniejących budowlach hydrotechnicznych na rzece Wisłoce, Ropie i Jasiołce. Znajdują się one w Dębicy i Mokrzcu na Wisłoce, w Ropicy Polskiej i Gorlicach na Ropie oraz w Jedliczach i Szczepańcowej na Jasiołce stabilizując zwierciadło wody na ujęciach lub chronią inne elementy infrastruktury publicznej.

Część z tych budowli posiada przepławki, ale nie zapewniają one możliwości przemieszczania się różnych gatunków ryb, w różnym wieku, zarówno przy wysokich, jak i niskich stanach wód. Stąd konieczność ich modernizacji. 

Projekt obejmuje następujące przedsięwzięcia:

Dębica (km 56+180 rzeki Wisłoki) – modernizacja istniejącej przepławki komorowej wraz z budową kamiennej rampy przy stopniu;

Mokrzec (km 69+720 rzeki Wisłoki) – budowa przepławki w formie obejścia jazu;

Gorlice I (km 32+300 rzeki Ropy) – budowa przepławki w formie bystrotoku kaskadowego; 

Gorlice II (km 34+250 rzeki Ropy) – budowa przepławki w formie rampy kamiennej; 

Ropica Polska (km 39+400 rzeki Ropy) – budowa przepławki w formie bystrza kamiennego; 

Jedlicze (km 19+100 rzeki Jasiołki) – budowa przepławki w formie rampy kamiennej;

Szczepańcowa (km 27+960 rzeki Jasiołki) – budowa przepławki w formie obejścia jazu. 

Monitoring

W trakcie trwania projektu prowadzony będzie monitoring działania przepławek. Będzie on polegał na kontrolnych odłowach ryb powyżej i poniżej barier migracyjnych przed ich modernizacją oraz odłowach i znakowaniu ryb po zakończeniu budowy. Ryby wyposażone zostaną w nadajniki, które pozwolą śledzić ich wędrówki. Więcej o monitoringu.

Pierwszy etap projektu

Planowane działania stanowią kontynuację projektu „Przywrócenie drożności korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki i jej dopływów” zrealizowanego w latach 2010-2015 przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie. Wykonane wtedy prace zainicjowały poprawę stanu ekologicznego wód Wisłoki – udrożniony został środkowy odcinek rzeki (zlikwidowano dwie bariery w Jaśle), odtworzono żwirowe siedliska dla litofilnych gatunków ryb na odcinku od jazu w Mokrzcu do miejscowości Pustków oraz przeprowadzono zarybienia łososiem i certą.

Przejdź do strony I etapu projektu udrażniania Wisłoki. 

Terminy realizacji i koszty

Całkowity koszt projektu: 28,7 mln zł, w tym dofinansowanie UE z Funduszu Spójności 24,4 mln zł (85%),
w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020.
Czas trwania projektu: 2018 – 2021 r.

Wykonawcy

Zarządzanie projektem

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie
ul. Marszałka J. Piłsudskiego 22
31-109 Kraków

tel. 12 62-84-130, 12 62-84-106 (sekretariaty)
tel. 12 62 84-100 (centrala)
e-mail: wislokabezbarier@gmail.com

Kierownik Projektu: Piotr Sobieszczyk